معابد، کلیساها، مساجد و کنیسه ها به عنوان مکان های عبادت و پناهگاهی برای تصاویر، آثار و مناطق مقدس فرقه عمل می کنند. در ادیان قدیمی، معبد همیشه برای استفاده عمومی طراحی نشده بود. در مصر و هند باستان آن را محل اقامت خدا می دانستند و ورود به حرم ممنوع یا برای کشیشان محفوظ بود. در یونان باستان دارای یک تصویر مذهبی قابل دسترس بود، اما خدمات در خارج از نمای اصلی برگزار می شد. و در خاور نزدیک باستان و در معماری مایاها و آزتک ها در مکزیک باستان، جایی که معبد در قله تپه های هرمی ساخته شده بود، تنها اعضای ممتاز جامعه اجازه نزدیک شدن داشتند.

تعداد کمی از ادیان موجود تا این حد انحصاری هستند. اعتقادات متفاوتی مانند مسیحیت، بودیسم، یهودیت و اسلام مبتنی بر مشارکت جمعی در مراسمی است که در داخل عبادتگاه هر دین برگزار می شود. ساختمان‌ها حتی به پلان‌های مشابهی تبدیل شده‌اند، زیرا یک الزام رایج این است که حداکثر تعداد نمازگزار بتوانند با نقطه کانونی خدمات روبرو شوند (نقطه کانونی مسجد قبله است که با محراب نشان داده می‌شود، طاقچه‌ای در فضای داخلی مسجد است. دیوار رو به سمت مکه، شهر ولادت حضرت محمد (ص) و در نتیجه مقدس ترین اماکن مذهبی اسلامی است). در نتیجه، مسلمانان توانستند سنت کلیسای بیزانسی را بپذیرند، کنیسه‌های مدرن اغلب به سختی از کلیساها قابل تشخیص هستند، و پروتستانیسم اولیه معماری کاتولیک را تنها با تجدید نظر جزئی (حذف کلیساها و محراب‌های فرعی، انبارهای آثار و برخی تزئینات نمادین) جذب کرد.

پناهگاه همیشه برای عبادت لازم نیست. برخی از مناسک اغلب در فضای باز با یک بنای تاریخی به عنوان کانون انجام می شود، در حالی که محراب Pergamum و Ara Pacis (محراب آگوستان صلح) در رم شواهدی از مراسم مذهبی در فضای باز دنیای کلاسیک است. دهلیز معماری اولیه مسیحیت و صومعه مناطق منزوی برای دعا بودند.

برنامه‌های پیچیده ادیان بعدی، عبادت‌گاه را به تمرکز فعالیت‌های متنوعی تبدیل کرد که نیازمند راه‌حل‌های معماری بودند - برای مثال، غسل تعمید، برج‌های ناقوس، و خانه‌های فصل معماری مسیحی، مناره‌های معماری اسلامی، و دروازه‌های مقدس معماری بودایی. بیشتر فرقه های مدرن فضایی را برای آموزش دینی در مجاورت کلیسا یا معبد جامعه طلب می کنند. کاتولیک و مذاهب آسیایی مدارس، صومعه‌ها، صومعه‌ها و صومعه‌ها - متصل به مکان‌های عبادت - ایجاد کرده‌اند که عمل سازمان‌یافته دین را در خود جای می‌دهند و کارکردهای خانگی و اغلب صنعتی، کشاورزی و علمی را به مذهبی اضافه می‌کنند. زیارتگاه ها یک مکان مقدس را به دلیل شخصیت معجزه آسا یا ارتباط آن با زندگی بنیانگذار، خدایان یا قدیسین یک فرقه تقدیس می کنند. ساختمان های بزرگ یادبود مسیحیت آنهایی هستند که با زندگی عیسی مسیح (کلیسای ولادت در بیت لحم) و حواریون یا پدران اولیه کلیسا (کلیسای سنت پیتر در رم) یا با آیین قرون وسطایی به یادگارها مرتبط هستند (سانتیاگو د کامپوستلا در اسپانیا). هیچ طرح رسمی واحدی این نوع را مشخص نمی کند، اما مضمون ساختار گنبدی یا پلان مرکزی (دور، مربع، چند ضلعی، صلیب یونانی و غیره) خاطرات آسیا (استوپای هندی، بتکده چینی)، دوران باستان بت پرستی ( پانتئون در رم)، و مسیحیت (کلیسای مقبره مقدس در اورشلیم). اهمیت فرم در زیر در قسمت محتوا مورد بحث قرار گرفته است.

هنر تشییع جنازه برای بیان رابطه با زندگی پس از مرگ، همیشه معماری نیست، زیرا ممکن است صرفاً نمادین باشد و بنابراین برای مجسمه سازی مناسب است، مانند مقبره کلاسیک یونانی، قرون وسطایی، و مدرن. معماری تشییع جنازه توسط جوامعی تولید می شود که اعتقاد به زندگی پس از مرگ آنها مادی گرایانه است و توسط افرادی که می خواهند اهمیت زمانی خود را تداوم بخشند و نماد آن باشند. مقبره های یادبود در مصر باستان (اهرام)، یونان هلنیستی (مقبره Mausolus در هالیکارناسوس، که منبع کلمه mausoleum است)، روم باستان (آرامگاه هادریان)، اروپای رنسانس (کلیسای کوچک مدیچی میکل آنژ، فلورانس) و آسیا (تاج محل، آگرا، اوتار پرادش، هند). طراحی آرامگاه مدرن حیات خود را از دست داده است، اگرچه مانند قبل استادانه (بنای یادبود ویکتور امانوئل دوم، رم) یا از نظر قدرت معنادار (مقبره لنین، مسکو) باقی مانده است. نمونه‌های استثنایی تا حدی جنبه مجسمه‌سازی دارند (مانند مقبره وین رایت لوئیس سالیوان، سنت لوئیس، میسوری؛ یادبود جنگ والتر گروپیوس، وایمار، آلمان).